در این مطلب می خواهیم به موضوع مفهوم فضا در طراحی داخلی بپردازیم.
تقریبا همه ذهنیتی از فضا دارند. ولی تعریف آن در عین این همه ساده به نظر می رسد قدری مبهم و گیج کننده است.
فضا یکی از اولین اجزاء و عناصر طراحی داخلی و طراحی معماری است. در واقع معماری زمانی اتفاق می افتد که فضا خلق می شود.
هر چقدر کیفیت این فضا خوب باشد معماری بهتری هم انجام شده است. فضا به سان سنگ و چوب ماهیت مادی ندارد.
حجم، فضا، مکان 3 مفهوم متفاوت هستند که توجه به تفاوت های این سه برای رسیدن به معماری ارزشمند کمک می کند.
حجم، طول و عرض و ارتفاع یک مکان جغرافیایی است که درون یا بیرون آن ایستاده ایم.
مکان هم فضایی است که توانسته در ما و خاطراتمان حضور یابد.
فضا چیست؟
در حقیقت فضا همان حجمی است که میراث دار ویژگی های حسی و زیبایی شناختی عناصر زمینه اش است.
حجم فقط یکی از ویژگی های فضا است.
وقنی در میان احجام و عناصر موجود حرکت می کنیم، صداها را می شنویم، گرمای خورشید را حس می کنیم و شمیم دلنشین شکوفه ها را می بوییم و بر روی شن ها یا سنگریزه ها یا چمن ها راه می رویم، در واقع حسی از فضا را داریم درک می کنیم.
فضا میتواند با دیوار یا بدون دیوار باشد.
فضا نه تنها شکل ندارد بلکه دچار بی شکلی ذاتی است.
تا اینجا سعی کردیم مفهوم فضا را برایتان قابل درک و تعریف کنیم.
حال که با مفهوم فضا در طراحی داخلی آشنا شدیم به توضیحی درباره مفهوم فضای داخلی و فضای خارجی می پردازیم.
فضای داخلی
به محض ورود به یک ساختمان، وجود سرپناه و حس محصوریت را درک می کنیم.
این حس ناشی از مرز کف و سقف و دیوارهای فضای داخلی است.
اینها عناصر معمارانه ای هستند که محدوده فیزیکی فضاها را مشخص می کنند.
این عناصر فضا را محدود، مرزهای آنرا تفکیف و از فضای داخلی و خارجی همجوار آن جدا میسازند.
کف ها و دیوار ها و سقف ها کاری بیش از جداسازی ساده مقادیر کمی فضا را بر عهده دارند. شکل و ترکیب بندی آنها و الگوهای بازشوها در ویژگی های فضایی و معماری خاص مکان تاثیر به سزایی دارند.
طراحی داخلی ضرورتا فراتر از تعریف معمارانه فضا پیش می رود. در فرآیند طراحی برای چیدمان مبلمان و غنی سازی فضا، طراحان داخلی باید از توانایی های بالقوه اصلاح و غنی سازی فضا و همچنین از شاخصه های معماری آگاهی کاملی داشته باشند. با این آگاهی میتوانند فضاهای داخلی معمارانه خاصی را خلق وایجاد کنند.
فضای خارجی
شکل ، مقیاس و ساماندهی فضایی یک ساختمان در حقیقت پاسخ طراح در مقابل ضرورت های برنامه ریزی عملکردی فضایی، ظواهرتکنولوژیکی سازه، ویژگی های بصری یک سبک یا اندیشه ذهنی و حقایق اقتصادی می باشد.
علاوه بر این ها معمار میبایست بافت فیزیکی سایت و فضای خارجی ساختمان را ساماندهی کند.
هرساختمان میتواند بخشی از فضای خارجی را احاطه و یا تسخیر کند. یکی از سطوح ساختمان برای این سازماندهی و تعریف لبه ای برای فضای خارجی به کار برده می شود .
در اینجا ماهیت دیواره های خارجی که رابطه بالقوه مابین فضای داخلی و خارجی هستند مطرح میشود.
این دیواره های خارجی میتوانند ضخیم و سنگین باشند که در این صورت تمایزی واضح بین فضای داخل و خارج ایجاد می کنند.
یا میتوانند نازک و شفاف باشند که به تبع باعث ارتباط عمیقتری بین فضای داخلی و خارجی می شوند.
پنجره ها، باشوها و در گاهها که درون این دیواره های خارجی تعبیه می شوند، جزو نقاط تحول فضایی بین داخل و خارج به حساب می آیند. مقیاس، ویژگی و ترکیب بندی آنها حاِئز اهمیت است.
فضاهای گذر خاص که متعلق به هر دو جهان داخل و خارج میشوند؛ به عنوان واسط دومحیط به کار برده میشود. مثالی آشنا در این موضوع ، ورودی سرپوشیده است. اختلافات فرهنگی و اقلیمی در این مورد شامل ایوان ، رواق و راهرو و طاقی می باشد.
عناصر طراحی داخلی
حال که مختصری در مورد مفهوم فضا و فضای داخلی و فضای خارجی بحث کردیم، می رویم سراغ طراحی فضای داخلی که امروزه بخش مهمی از طراحی معماری را به خود اختصاص داده است. وقتی به مفهوم فضا پی بردیم، بهتر متوجه این موضوع می شویم که یک طراحی داخلی خاص و دقیق توسط یک معمار، چقدرمیتواند منجر به خلق فضایی رویایی و یه یاد ماندنی در خاطرهمه ما انسان ها شود .
در طراحی داخلی یک معمار باید عوامل بسیاری را مد نظر گیرد و با هوش، استعداد و اگاهی و تسلط خود آنها را به کار بندد . به مجموع عواملی که بسیار تاثیر گذار هستند در طراحی داخلی، عناصر طراحی داخلی می گوییم. با هم به طور مختصر با این عناصر اشنا می شویم .
در حالی که سیستم سازه ساختمان شکل اصلی و الگوی فضاهای داخلی را خلق کرد، سرانجام این فضاها توسط عناصر طراحی داخلی زیر ساخته می شوند.
تیغه های غیر باربر و سقف های کاذب:
که اغلب برای تعریف و یا اصلاح فضای درون سازه و یا پوسته داخلی ساختمان به کار می روند.
رنگ زمینه و الگوی دیوار، سقف و کف:
به درک ما از موقعیت های نسبی انها در فضا و اگاهی ما از ابعاد و تناسب اتاق اثر می گذارند.
شکل و چیدمان مبلمان:
که فضای داخلی یک ناحیه بزرگ را می تواند به اجزاء کوچکتری تقسیم کند و حسی از محصوریت بوجود آورده و الگوی فضایی را تعریف کند.
نورپردازی و خلق الگوهای تاریک و روشن:
می تواند توجه ما را به یک بخش از اتاق جلب کرده و سایر نقاط را کم اهمیت جلوه دهد و بدین صورت فضایی تفکیک شده را خلق نماید.
حتی ماهیت عایق صوتی بودن سطوح دیوارها می تواند بر محدودیت های اشکار فضا تاثیر بگذارد.
سطوح نرم و جاذب صدا، قدرت نعکاس صوت را کاهش می دهد. در نتیجه هوشیاری ما را از ابعاد یک اتاق کاهش می دهد. سطوح سخت که اصوات را منعکس می کنند و به مرزهای فیزیکی اتاق کمک می کنند. پژواک ها می توانند معرف بزرگی و کوچکی فضا باشند.
ماهیت فعالیت هایی اشخاص:
فعالیتی که اشخاص در فضایی انجام می دهند و همچنین آیین ها و مناسک سنتی که در فضایی خاص صورت می گیرد بر چگونگی طراحی و چیدمان و ساماندهی فضای داخلی تاثیر می گذارد.
در نهایت فضا توسط چگونگی استفاده ما از آن ساخته می شود.
ابعاد فضا در طراحی داخلی:
ابعاد فضا، تناسب و مقیاس اتاق را مشخص کرده و بر چگونگی استفاده از آن تاثیر می گذارد.
یک اتاق مربع از نظر کیفی، رسمی و پایدار است.
تساوی چهار ضلع ، تمایل به نقطه مرکزی فضا دارد که گاهی با پوشاندن این فضا با سقف گنبدی یا هرمی ،مرکزیت را تاکید می کنند.
برای مرکز زدایی در این حالت، سقف می تواند به طور نامتقارن ساخته شود. همچنین اجزا معماری مانند پنجره ها و پلکان میتواند نقش مرکزیت فضی مربع را کمرنگ کنند.
اتاق های مربع معمولا نادر هستند.
اغلب اتاق ها به شکل مستطیل دارای طولی بیش از عرض می باشند. که حرکت در راستای طول را ترغیب می کنند. برای فضاهای نمایشگاهی، از این ویژگی فضاهای خطی استفاده می کنند.
فضاهای مربع و مستطیل می توانند با کاهش و یا افزایش و یا ترکیب با فضاهای دیگر تغییر یافته و اصلاح شوند. این اصلاح برای خلق فضاهای نشیمن و یا شکل سایت مورد استفاده قرار می گیرند.
فضاهای منحنی:
فضاهای منحنی استثنا بوده و معمولا در شرایط خاص استفاده می شوند.
فضاهای منحنی دایره وار متراکم و دارای نقطه کانونی خود بسنده می باشد.
فضاهای بیضوی پویاتر بوده و محورهای نامعادل دارد.
یک فضای دارای خطوط منحنی در زمینه راست گوشه به وضوح دیده می شود و از هندسه متضاد آن برای بیان اهمیت و یگانگی کاربرد آن میشود بهره برد.
دیوارهای منحنی ازنظر بصری پویا و فعال است .
نکته دیگر در مواحهه با فضاهای منحنی چیدمان صحیح مبلمان و سایر عناصر طراحی است که گاهی بصورت برپایی عناصر مستقل ساده درون فضای منحنی صورت میکیرد و یا کاملا منطبق با این خطوط طراحی و ساخته می شود.
ارتفاع فضا در طراحی داخلی:
سومین بعد فضای داخلی ارتفاع است که بوسیله سطوح سقف برپا می شود.
این بعد هم درست به اندازه ابعاد افقی در کیفیت شکل دهی فضایی اتاق موثر است.
تغییر قابل سنجش در ارتفای سقف به نسبت تغییر طول و عرض تاثیر بیشتری را بر روی احساس ما از فضا خواهد داشت.
سقف های بلند اغلب با احساس شکوه و عظمت پیوند دارند و سقف های کوتاه منجر به حس صمیمیت و راحتی و غارگونگی می شوند.
ادراک ما از مقیاس یک فضا نه تنها به وسیله ارتفاع سقف، بلکه توسط رابطه آن با طول و عرض نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.
سقف های شیروانی یک طرفه، دو طرفه و طاقی و هرمی مرکزیت فضا را بیشتر نمایان می کنند.
سطوح دیوار، سقف و کف بخشی از فضا را تعریف و از سایر فضاها جدا می کنند. مابین این سطوح دیوار نسبت به خط دید ما بصورت عمودی قرار می گیرد و به عنوان مرز فضایی بیشترین تاثیر را برای ما دارد. دیوار زمینه بصری ما را محدود و بعنوان سدی در مقابل ما عمل می کند.
روزن ها:
روزن ها به عنوان درب و پنجره درون سطوح دیوار ایجاد می شوند تا از همان بریدگی اتاق تماسی دوباره با فضای مجاور ایجاد نمایند . به این روزن ها گذر های فضایی هم اتلاق می شود.
درگاه ها:
درگاهها دسترسی فیزیکی را از یک فضا به فضایی دیگر امکانپذیر می سازد. درگاه های بزرگ یکپارچگی اتاق را از بین برده و ارتباط با اتاق مجاور یا بیرون استحکام میبخشد. تعداد و مکان درگاهها در طول فضاهای پیرامونی اتاق بر الگوی حرکتی ما درون فضا و چگونگی چیدمان مبلمان و سازماندهی فعالیت های ما تاثیر می گذارند.
پنجره ها:
پنجره ها به نور و هوا اجازه ورود به ساختمان را داده و چشم اندازی از محیط بیرون ویا از فضایی به فضای دیگر ایجاد میکنند. اندازه و مکان قرارگیری آنها به سطح دیواری که اشغال میکنند. همچنین به درجه جدایی مابین فضای داخلی و خارجی وابسته است.
چهارچوب ها ی پنجره میتوانند به عنوان عاملی برای افزایش یا کاهش عملکرد بصری پنجره شوند. پنجره های بزگ و دیوارهای شیشه ای از نظر بصری تلاش می کنند تا درون را به بیرون پیوند دهند.
پلکان ها:
پلکان ها ز اشکال مهم انتقال فضایی به حساب می آیند. پلکانهای عریض و کم ارتفاع بعنوان عنصر دعوت کننده به سوی فضاهای خصوصی عمل میکنند.پاگردهای پلکان علاوه بر استراحت و تغیر جهت پله ، میتوانند فضایی جهت توقف و دیدن منظر زیبا را فراهم کنند.
فضایی که پلکان اشغال می کند قابل ذکر است. اما به اشکال مختلف می توان فضای اشغال شونده را تغییر و کاهش داد.
در مطلب حاضر در مورد مفهوم فضا در طراحی داخلی و عناصر آن صحبت کردیم.
به عقیده بسیاری معماری هنر شکل دادن به فضاست.
ولی به نظر می رسد این فقط قسمتی از معماری است نه همه آن.
معماری پایدار معماری پاسخگو به همه چیز است. هم به فرم هم فضا هم عملکرد و هم زیبایی شناسی و …
این روزها معماری به بازیچه ای برای برخ یها برای بازی و سرگرمی با اکسسوری و رنگ و متریال شده و ماهیت عمیق خود را از دست داده است.
در دنیای امروز نه معماری که اکثر هنرها با این پدیده روبرو هستند.
سینما و موسیقی دو هنر ملموسی هستند که دچار این پدیده هستند.
به هر حال به امید روزهای خوب …
چگونه وارد بازار کار معماری شویم؟
مطالبی که احتمالا مورد توجه شما قرار می گیرند:
ثبت ديدگاه