یکی از دغدغه ها و شکایت های همیشگی جامعه معلولین عدم رعایت ضوابط طراحی برای معلولین در بنا ها و فضاهای شهریست.

باید یدانیم که حدود 10 میلیون نفر یعنی 12.5 درصد از جمعیت ایران را معلولین تشکیل می دهند. از این تعداد 4 میلیون نفر معلولیت شدید دارند. قریب به اتفاق جمعیت معلولین جزو معلولین حرکتی بوده و نیاز به استفاده از ویلچیر دارند.

طبق آمار رسمی بالا در ایران از هر 40 نفر 5 نفر معلول هستند. این یعنی اگر سرانه خانوار ایران را 4 نفر در هر خانواده در نظر بگیریم در یک آپارتمان 10 واحدی احتمال حضور 5 نفر معلول وجود دارد!

من به شخصه اوایل دوران کاری رعایت ضوابط معلولین را که به درستی از طرف شهرداری و آتش نشانی تاکید می شود را عامل مزاحم در طراحی می دیدم! از این بابت واقعا متاسفم و الان در تمامی کارهایم خودجوش ضوابط آتش نشانی و معلولین را رعایت می کنم.

حتی در طراحی ها اگر قسمتی از کار طبق ضوابط باشد ولی به نظر خودم نکته ای از نظر ایمنی و معلولین قانع کننده نباشد، اقدام به تصحیح آن می کنم. این وظیفه تک تک جامعه معماری است.

حالا که اهمیت این موضوع را فهمیدیم بهتره بریم و اول ضوابط و بعد نکات خاص طراحی را با هم بررسی کنیم.

ابعاد و اندازه فضایی طراحی برای معلولین:

تسلط به ابعاد و اندازه های مرتبط اولین قدم در رعایت ضوابط طراحی برای معلولین است.

صندلی چرخدار معلولین، درپلان فضایی در حدود 60-65 سانتی متر در عرض و 1.10 سانتی متر در طول را اشغال می کند .

ارتفاع نشیمنگاه صندلی  چرخدار معلولین  60 سانتی متر و ارتفاع کلی صندلی در حدود 95 سانتی متر می باشد.

ضوابط طراحی برای معلولین

حداقل شعاع صندلی چرخدار معلولین، 75 سانتی متر می باشد. در واقع دایره ای به قطر 150 سانتی متر باید برای چرخش صندلی معلولین در نظر می گیریم.

ضوابط طراحی برای معلولین

حداقل عرض برای عبور صندلی معلولین 90 سانتی متر می باشد. گاهی این اندازه را به 80 سانتی متر تقلیل می دهند که مناسب نیست و بهتر است همان 90 سانتی متر کمتر در نظر بگیریم.

ضوابط طراحی برای معلولین

ارتفاع مناسب پیشخوان (به عنوان مثال در کاربری اداری یا جزیره آشپزخانه) تا کف را، برای راحتی حرکت معلولین زیر آن حدودا 70 سانتی متر در نظر می گیرند. که حداکثر ارتفاع روی پیشخوان هم 85 سانتی متر می باشد.

محدوده حرکتی دست معلولین روی چرخ از اطراف حداکثر 60 سانتی متر می باشد که در طراحی پیشخوان، میز تحریر و کابینت به ما کمک می کند. همچنین ماکزیمم 48 سانتی متر یک چرخ معلول می تواند زیر پیشخوان پیشروی کند. نهایت ارتفاعی هم که شخص می تواند دسترسی عمودی داشته باشد 140 سانتی متر است.

ضوابط طراحی برای معلولین

ساختمان های ملزم به رعایت ضوابط طراحی برای معلولین:

حالا که با کلیتی از ابعاد و اندازه فضایی که یک صندلی چرخدار معلول اشغال می کند، شعاع حرکتی صندلی معلول، دسترسی و ابعاد پیشخوان و همچنین عرض فضای حرکتی آن آشنا شدیم، به چند مورد از نکات طراحی در پلان های مسکونی برای معلولین اشاره می کنیم.

رعایت ضوابط معلولین در صورت تحقق یکی از شرایط زیر الزامی است :

1 – ساختمتن دارای پروانه حداقل 5 طبقه ( پیلوتی + 4 طبقه مسکونی) باشد.

2- – ساختمتن دارای پروانه حداقل 5 طبقه ( زیرزمین + 5 طبقه مسکونی) باشد.

3- ارتفاع ساختمان بیش از 15 متر باشد.

4- تعداد واحد های مسکونی ساختمان بیش از 8 واحد باشد.

5- برای ساخنتمان های دارای 20 واحد مسکونی و بیشتر باید حداقل 5 درصد واحد ها برای واحد معلول طراحی و اجرا شوند.

(یعنی ازهر 20 واحد ، یک واحد معلول باید طراحی و اجرا شود)

6- ساختمان باید طوری طراحی شود که یک معلول بتواند از گذر به آسانسور ساختمان دسترسی پیدا کند. این دسترسی یا به صورت استفاده از جک معلول است یا استفاده از رمپ معلول، که در ذیل به ابعاد آن ها می پردازیم.

جک معلول

جک معلول باید درمحل به صورت ثابت بوده و بر خلاف برخی ضوابط نیاز نیست حتما در محدوده ی  60% بعلاوه 2 متر ساختمان اجرا شود. ولی طبیعتا در ساختمان های جنوبی نمی تواند به گذر تعرض کند.

ابعد جک معلول 1.40 سانتی متر در 1.40 سانتی متر می باشد.

حتما باید اطراف جک معلول نرده کار شود.

کلید روشن و خاموش کردن جک معلول باید در دسترس معلول باشد.

بعد از استفاده معلول از جک و رسیدن به سطح مورد نظر، باید 1.50 سانتی متر جلوی آن خالی باشد.

یعنی این که وقتی معلول از گذر یا حیاط روی جک قرار گرفت و به تراز همکف رسید وقتی می خواهد از روی جک به سطح همکف بیاید یک فضای 1.50 در 1.50 باید داشته باشد که با ویلچیر راحت چرخیده و حرکت کند.

ضوابط طراحی برای معلولین

رمپ معلول

رمپ معلول با عرض 1.20 متر و حداکثر شیب 8 درصد می تواند اجرا شود. البته در بعضی مناطق شیب رمپ معلول تا 9 درصد را در کمیسیون داخلی رفع تعرض می کنند.

طول رمپ معلول بدون توقف از 10 متر بیشتر نمی تواند باشد و اگر بیشتر از 10 متر بود باید یک فضای 1.40 در 1.40 برای استراحت در آن تعبیه گردد. به مانند پاگرد پله.

یا اگر رمپ معلول در جایی تغییر راستا داشته باشد باید همین ایستگاه را در محل تغییر مسیر داشته باشد.

نکته طراحی : اگر در جایی برای تعبیه ورودی معلول به مشکل بر خوردیم می توانیم رمپ معلول را با رمپ ماشین یکی طراحی کنیم. یعنی رمپی 8 درصد با عرض 3.5 یا 5.

طراحی واحد مسکونی طبق ضوابط طراحی برای معلولین:

در واحد معلولین هیچ دری کمتر از 1.10 نمیتواند باشد. حتی درب سرویس ها. اختلاف سطح داخل واحد ممنوع است. مثل اختلاف سطح آشپزخانه و سرویس ها.

در داخل سرویس ها اندازه سرویس و چیدمان باید به گونه ای باشد که یک فضای حداقل 1.50 در 1.50 باز قابل دسترس به درب ورودی داشته باشد تا چرخش ویلچیر داخل سرویس ممکن باشد.

درب سرویس ها باید به سمت بیرون باز شود. واللا به علت فضای کم داخل امکان بستن در با توجه به حضور ویلچیر ممکن نیست.

حتما باید در توالت یا حمام توالت فرنگی موجود باشد.

ارتفاع کابینت زمینی باید 85 سانتی متر باشد نه 90 سانتی متر. همچنین زیر برخی یونیت ها مثل سینک و گاز با تمهیداتی خالی باشد که ویلچیر زیر آن رفته و فرد معلول دسترسی بهتری برای استفاده از آن ها داشته باشد.

اگر شما جزو معلولین هستید که این مطلب را مطالعه می کنید لطفا نظرات خودتون رو کامت کنید که برای تکمیل این نوشته و افزایش آگاهی جامعه معماران مشارکت داشته باشیم. ما از مشکلات شما خیلی مطلع نیستیم.

خیلی از نکاتی که گفته شد جزو ضوابط نیست ولی باید مد نظر قرار بگیرد.

ضوابط پارکینگ در طراحی برای معلولین:

در مقاله طراحی پارکینگ ضوابط عمومی طراحی معماری پارکینگ ها را مفصل در موردش صحبت کردیم. ولی در مورد ضوابط پارکینگ معلول هم اینجا نکاتی را ذکر می کنیم.

طول پارکینگ همان 5 متر بوده ولی عرض آن 3 است. چنانچه 2 واحد پارکینگ معلول کنار هم قرار بگیرد باید 2.5 متر به عرض آن اضافه کرد. چنانچه پارکینگ غیرمعلول کنار پارکینگ معلول بود باید 2 متر به عرض آن اضافه شود.

از محل پارکینگ معلول به آسانسور هیچ مانعی نباید وجود داشته باشد. این موانع عبارتند از:

راهرو با عرض کمتر از 1.20

پله و اختلاف سطح عمودی

رمپ با شیب بیشتر از 8 درصد.

شما می توانید از لینک پایین مجموعه مبلمان و سمپل های نقشه کشی ویژه معلولین را دانلود کنید:

لینک دانلود فایل

حجم : 200 کیلو بایت

مجموعه آمود ابنیه با آرزوی سلامتی و شادابی و سرزندگی برای جامعه معلولین عزیز، امیدوار است فارغ از تصمیمات کلان، با اهتمام بیشتر جامعه معماران و طراحان شهری به مقوله طراحی برای معلولین، زندگی اجتماعی این قشر از جامعه را تسهیل و باب مشارکت اجتماعی بیشتری برای این عزیزان بگشایند.

به مطلب پایین سر بزنید تا با نحوه تهیه دفترچه نما برای کمیته نما و دانلود رایگان فایل نمونه دسترسی داشته باشید:

فایل راهنمای تهیه دفتر چه نما

 


شما احتمالا مطالب زیر را هم دنبال می کنید:

نحوه طراحی پارکینگ ها

نحوه طراحی رمپ های گرد

نقش ویژگی های زیستی انسان در شکل گیری فضاهای معماری